Sahte Ürünlerle Mücadelede Küresel Durum, Türkiye’nin Yeri ve Çözüm Yolları

Dünya genelinde sahte ürünlerin yarattığı ekonomik ve sosyal zararlar her geçen yıl daha da artmaktadır. Sahteciliğin ulaştığı boyutlar, yalnızca markaları ve ekonomileri tehdit etmekle kalmamakta; tüketici güvenliğini, kamu sağlığını ve ülke güvenliğini de doğrudan etkilemektedir. AlpVision gibi teknoloji firmaları bu soruna karşı yenilikçi çözümler geliştirirken, Türkiye gibi transit ülkelerin bu mücadeledeki stratejik konumu da kritik hale gelmektedir.

Küresel Sahte Ürün Pazarı

AlpVision’un paylaştığı bilgilere göre, sahte ürün pazarı dünya genelinde hükümetlere ve markalara yüz milyarlarca dolarlık zarar vermektedir. OECD ve EUIPO’nun raporlarına göre, dünya ticaretinin %2.5’inden fazlası sahte ürünlerden oluşmaktadır. Bu ürünlerin arasında öne çıkan kategoriler:

• İlaçlar: Sağlık riski en yüksek sahte ürün kategorisidir. Yetersiz veya zararlı içerik barındıran bu ürünler, tüketicilere yanlış bir güven hissi verir. AlpVision, ilaç ambalajlarına görünmez güvenlik işaretleri ekleyerek çözüm sunmaktadır.
• Tütün Ürünleri: Dünya genelinde tüketilen sigaraların %10’undan fazlası yasa dışıdır. Sadece Çin’de her yıl 400 milyar sahte sigara üretilmektedir.
• Değerli Metaller: Sahte altın ve mücevheratlar, e-ticaret sitelerinde orijinal gibi sunulmakta ve tüketiciler kandırılmaktadır.
• Alkollü İçecekler: OECD’ye göre, fikri mülkiyet ihlallerine bağlı olarak en çok el konulan ikinci ürün grubudur.
• Otomotiv Yağları ve Makine Yağları: Markalı variller sahte ürünlerle doldurulup yeniden piyasaya sürülmekte, motor ömrüne zarar verilmektedir.

Türkiye’de Sahte Ürün Gerçeği

Giriş Yolları

Türkiye, Asya ile Avrupa arasında stratejik bir geçiş noktası olması sebebiyle sahte ürünlerin hem iç pazara girişi hem de Avrupa’ya çıkışı açısından önemli bir merkezdir. Başlıca giriş yolları şunlardır:

• Kara Yolu: Kapıkule (Bulgaristan), Habur (Irak), ve Gürbulak (İran) gibi sınır kapıları üzerinden gelen kara taşımacılığı.
• Deniz Yolu: Mersin, İzmir ve Ambarlı limanlarından gelen konteyner taşımacılığı.
• Hava Yolu ve Kargo: Küçük hacimli sahte ürünler, kargo uçakları veya posta yoluyla ülkeye sokulmaktadır.

İç Piyasadaki Durum

Türkiye’de özellikle İstanbul, İzmir ve Adana gibi büyük şehirlerde sahte tekstil, kozmetik ve elektronik ürünler pazarda ciddi yer kaplamaktadır. İstanbul Kapalıçarşı ve Tahtakale gibi bölgeler, zaman zaman sahte ürün operasyonlarının merkezi olmaktadır.

Avrupa’ya Çıkış Şekilleri

Türkiye’den Avrupa’ya çıkan sahte ürünler genellikle Bulgaristan, Yunanistan, İtalya ve İspanya rotalarını kullanmaktadır. Küçük partiler hâlinde gönderim, yanlış beyan, sahte belgeler kullanımı ve tır dorselerindeki gizli bölmeler, kaçakçılar tarafından kullanılan başlıca yöntemlerdir.

Sahte Ürünlerle Mücadele Yolları

1. Görünmez Güvenlik Teknolojileri

AlpVision’un geliştirdiği Cryptoglyph® ve Fingerprint teknolojileri; ürün ambalajına entegre edilebilen, çıplak gözle görünmeyen ve özel cihaz gerektirmeyen güvenlik katmanları sunar. Bu çözümler:

• Paketleme sürecine entegre olur
• Sahtecilikle mücadelede delil sağlar
• Tüketiciler mobil cihazlarla ürün doğrulaması yapabilir

2. Gümrük ve Denetim Sistemleri

Türkiye’de Gümrükler Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen çalışmalar, özellikle markaların şikâyeti üzerine ürünlerin gümrükte alıkonulmasını sağlar. Ancak etkin bir mücadele için dijital gümrük entegrasyonu, barkod doğrulama ve uluslararası iş birliği büyük önem taşır.

3. Hukuki Süreçler ve Yasal Yaptırımlar

Türk Ceza Kanunu ve Fikri ve Sınai Haklar Kanunu çerçevesinde sahte ürün üretimi ve satışı suç kapsamındadır. Marka sahipleri, hem tazminat davası hem de ceza davası açarak haklarını koruyabilir.

4. Tüketici Bilinci ve Eğitim

Sahte ürün talebinin azalması için tüketicilerin eğitilmesi gerekmektedir. E-ticaret platformlarında doğrulama sistemlerinin kullanımı ve kamu spotları bu konuda önemli araçlardır.

Sonuç ve Öneriler

Sahtecilik, sadece ekonomik değil; sosyal, kültürel ve sağlık açısından da büyük tehditler yaratmaktadır. Türkiye gibi köprü ülkelerin daha proaktif ve teknolojik tabanlı stratejiler geliştirmesi; hem iç pazarı hem de Avrupa hattını koruma altına alacaktır. AlpVision gibi firmaların sunduğu dijital çözümler, hem markaların hem devletlerin bu mücadelede elini güçlendirmektedir.

Öneriler:

• • Türkiye, AlpVision teknolojileri gibi sistemleri kamu gümrük süreçlerine entegre etmelidir.
  • Serbest ticaret bölgelerindeki denetimler artırılmalıdır.

• Avrupa ile sahtecilik verisi paylaşımı için ortak veri tabanları kurulmalıdır.

Sahte ürünler (counterfeit goods), küresel ekonomiyi, halk sağlığını ve tüketici güvenini tehdit eden ciddi bir sorundur. Bu makalede, sahtecilikle mücadelede karşılaşılan riskler, sektör bazlı etkiler ve güncel önleme teknolojileri ele alınacaktır.​

Sahte Ürünlerin Küresel Etkisi

Uluslararası Ticaret Odası’na (ICC) göre, sahte ürünlerin küresel ticaretteki payı %3,3’e ulaşmış ve bu sektör yılda yaklaşık 509 milyar dolar değerindedir . 2020 yılında sahte ürünlerin toplam değeri 1,8 trilyon doları aşmıştır . Bu durum, sadece ekonomik kayıplara değil, aynı zamanda halk sağlığına ve güvenliğine de ciddi tehditler oluşturmaktadır.​EnnoventurePotter Clarkson

Sektör Bazlı Riskler

1. İlaç ve Sağlık Ürünleri

Sahte ilaçlar, etkin maddelerin eksikliği veya yanlış dozaj nedeniyle ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Pfizer, sahte ilaçları tespit etmek için Raman spektroskopisi ve X-ışını kırınımı gibi ileri teknolojiler kullanmaktadır .​

2. Otomotiv Parçaları

Sahte otomotiv parçaları, araç güvenliğini tehlikeye atabilir. Örneğin, sahte hava yastıkları veya fren sistemleri, kazalarda ölümcül sonuçlara neden olabilir .​

3. Elektronik ve Tüketici Ürünleri

Sahte elektronik cihazlar, yangın riski ve elektrik çarpması gibi tehlikeler barındırır. Ayrıca, bu ürünler genellikle düşük kaliteli malzemelerden üretildiği için kısa ömürlüdür.​Gazete Oksijen

4. Lüks Tüketim ve Moda

Sahte lüks ürünler, markaların itibarını zedeler ve tüketici güvenini sarsar. Bu durum, özellikle çevrimiçi platformlarda sahte ürünlerin yaygınlaşmasıyla daha da artmıştır. ​The Times

Sahtecilikle Mücadelede Teknolojik Çözümler

1. Görsel Yapay Zeka (Visual AI)

VISUA gibi platformlar, ürün görsellerini analiz ederek sahte ürünleri tespit edebilir. Bu teknoloji, özellikle çevrimiçi pazar yerlerinde sahte ürünlerin belirlenmesinde etkilidir .​VISUA

2. Güvenli QR Kodlar ve NFC

Scantrust gibi şirketler, ürün ambalajlarına entegre edilen güvenli QR kodlar ve NFC etiketleriyle ürünlerin orijinalliğini doğrulama imkanı sunar .​Scantrust

3. Derin Öğrenme ve Bilgisayarla Görü

Derin sinir ağları, akıllı telefon kameralarıyla çekilen ürün görsellerini analiz ederek sahte ürünleri tespit edebilir. Bu teknoloji, özellikle moda ve kozmetik sektörlerinde kullanılmaktadır .​

4. Blockchain Tabanlı Takip Sistemleri

Blockchain teknolojisi, ürünlerin tedarik zinciri boyunca izlenmesini sağlar. Bu sayede, ürünlerin orijinalliği ve tedarik süreci şeffaf bir şekilde takip edilebilir .​

Tüketiciler ve Markalar İçin Öneriler

• Tüketiciler: Ürünleri yalnızca yetkili satıcılardan satın alın. Şüpheli fiyatlara ve ambalajlara dikkat edin.​
• Markalar: Tedarik zincirlerini sıkı bir şekilde denetleyin ve çalışanlarınızı sahte ürünleri tanıma konusunda eğitin.​
• E-ticaret Platformları: Satıcıları doğrulama süreçlerini güçlendirin ve sahte ürünlerin tespiti için teknolojik çözümler kullanın.​

Sonuç

Sahte ürünlerle mücadele, hem tüketicilerin hem de markaların ortak sorumluluğudur. Teknolojik çözümler ve bilinçli tüketici davranışları, sahtecilikle mücadelede önemli adımlardır. Bu alanda atılacak her adım, daha güvenli bir pazar ve toplum için kritik öneme sahiptir.